آزمایش کومبس غیر مستقیم
نام آزمایش کومبس از روی نام مبتکر آن دکتر رابین کومبس گرفته شده است. دو نوع آزمایش بنام های کومبس مستقیم (Coombs Indirect) و کومبس غیر مستقیم (Coombs direct) وجود دارد.
در آزمایش کومبس مستقیم گلبول‌های قرمز خون مستقیما مورد بررسی قرار می گیرند و در آزمایش کومبس غیر مستقیم یا روگام قسمت مایع خون که با نام پلاسما شناخته می‌شود، مورد بررسی قرار می‌گیرد.
علت تجویز آزمایش Coombs Indirect چیست؟
آزمایش Coombs Indirect برای بررسی خون و شناسایی آنتی بادی‌هایی طراحی شده است که ممکن است به سلول‌های خون حمله کنند و باعث نابودی آنها شوند.
این تست که معمولا هنگام اهدا خون انجام می‌شود، برای اطمینان از سازگاری خون اهدا شده با خون بیماری که قرار است آن را دریافت کند درخواست و انجام می شود.
آزمایش کومبس همچنین برای بررسی و اطمینان از این موضوع به کار می‌رود که خون مادر باردار حاوی آنتی بادی‌هایی نباشد که برای جنین خطرناک باشند.
سلول‌های خونی، پروتئین‌های خاصی دارند که به سطح آنها چسبیده‌اند و با نام آنتی ژن شناخته می‌شوند. همچنین پلاسمای خون حاوی پروتئین‌هایی به نام آنتی بادی است که در شرایط خاص به آنتی‌ژن‌ها حمله می‌کنند.
در آزمایش کومبس غیر مستقیم، نمونه خون گرفته شده را برای یافتن آنتی بادی‌هایی جستجو می‌کنند که در قسمت مایع خون وجود دارند و به سلول‌های خونی متصل نیستند و ممکن است با اتصال به گلبول‌های قرمز خاصی باعث نابودی آنها شوند.
جواب آزمایش کومبس غیر مستقیم به صورت منفی و مثبت گزارش می‌شود. آزمایش کومبس منفی به این معنا است که خون شامل آنتی بادی‌های مضر نیست، آزمایش کومبس مثبت به این معنا است که آنتی بادی‌های مخرب در خون وجود دارند.
تفسیر آزمایش Coombs Indirect چگونه است؟
در تفسیر آزمایش کومبس غیر مستقیم، نتیجه آگلوتیناسیون منفی به معنای عادی بودن یا نرمال بودن جواب آزمایش و وجود نداشتن خطر و آگلونتیناسیونِ مثبت به معنای وجود خطر و آنتی بادی‌های مضر در خون شناخته می‌شود.
به عنوان مثال در انجام آزمایش کومبس غیر مستقیم روی خون مادر برای اطمینان از خطرناک نبودن آن برای جنین، مثبت شدن این فاکتور به معنای وجود آنتی بادی‌هایی در خون مادر است که به جنین آسیب می‌رسانند.
آزمایش کومبس مثبت فقط نشان دهنده این موضوع است که جنین احتمالا در خطر است و مقدار خطر احتمالی یا ایجاد شده را از طرف آنتی بادی‌ها برای جنین مشخص نمی‌کند.
آیا برای انجام آزمایش کومبس غیر مستقیم لازم است شرایط خاصی رعایت شود؟
خیر، انجام این آزمایش نیاز به شرایط یا اقدامات خاصی ندارد و انجام آن نیاز به ناشتائی ندارد.
تست‌های مرتبط با آزمایش Coombs Indirect کدامند؟
آزمایش کومبس غیر مستقیم تعدادی آزمایش مرتبط دارد که ممکن است پزشک پس از تفسیر جواب آزمایش شما برای بررسی‌های بیشتر، یکی از آنها را تجویز کند. این آزمایش‌ها به شرح زیر هستند:
برای تعیین وجود آنتی بادی برای عامل Rh در خون مادر می‌توان از آزمایش غیرمستقیم کومبس استفاده کرد. در این مورد:
نتیجه طبیعی (منفی) به این معنی است که مادر آنتی بادی علیه خون جنین تولید نکرده است. یک آزمایش منفی کومبس نشان می‌دهد که در حال حاضر جنین در معرض خطر مشکلات مربوط به ناسازگاری Rh نیست.
نتیجه غیرطبیعی (مثبت) به این معنی است که مادر آنتی بادی‌هایی برای گلبول‌های قرمز جنین تولید کرده است. با این حال، آزمایش مثبت كومبس فقط نشان می‌دهد كه جنین Rh مثبت احتمال آسیب دیدن دارد. یک آزمایش مثبت نمی‌تواند میزان آسیب جنینی را که رخ داده یا احتمالاً وجود دارد، نشان دهد.
اگر نتایج آزمایش نشان دهد که میزان آنتی بادی در دوران بارداری در حال افزایش است، ممکن است جنین بیشتر در معرض آسیب باشد.
جنینی که Rh منفی داشته باشد صدمه ای نخواهد دید، حتی اگر مادر حساس باشد.
بیماری‌ها یا شرایط پیش زمینه‌ای تاثیر گذار در نتیجه آزمایش Coombs Indirect کدامند؟
در صورتی که بیماری یا شرایط خاصی داشته باشید، ممکن است این شرایط خاص در جواب آزمایش Coombs Indirect غیر مستقیم شما تاثیرگذار باشد و نتیجه آزمایش تغییر کند. بنابراین بهتر است نسبت به این بیماری‌های پیش زمینه‌ای مطلع باشید و در صورت وجود، آنها را به پزشک اطلاع دهید. این بیماری‌ها یا شرایط پیش زمینه‌ای عبارتند از:
- سابقه قبلی آزمایش کومبس غیر مستقیم مثبت
- واکنش ناسازگاری خونی
- بعضی کم خونی‌ها (کم خونی های همولیتیک)
آزمایش Coombs Indirect چه بیماری‌هایی را تشخیص می‌دهد؟
اختلال در نتیجه این آزمایش نشان‌دهنده بیماری‌های زیر است:
کم خونی
بیماری خود ایمنی
اختلال رشد جنین
ضرورت انجام آزمايش كومبس غير مستقيم براب مادران باردار
براي مادران باردار RH منفي كه همسر آنها RH مثبت هستند بايد قبل از هفتة 28 حاملگي به دليل احتمال ناسازگاري گروه خوني يك آزمايش كومبس غير مستقيم انجام گيرد:
|
نكات مورد توجه
|
راههاي پيشگيري و درمان واقدام
|
|
در صورت منفي بودن آزمايش كومبس غيرمستقيم در مادر باردار Rh منفي قبل از هفته 28 حاملگي
|
بايد يك دوز آمپول روگام در هفته 28 تا 32 حاملگي تزريق گردد
|
|
در صورت مثبت بودن آزمايش كومبس غيرمستقيم در مادر باردار Rh منفي قبل از هفته 28 حاملگي
|
نبايد آمپول روگام تزريق گردد ولي به پزشك ارجاع فوري شود
|
|
بعد از زايمان اگر نوزاد Rh منفي باشد
|
نبايد هيچگونه اقدامي انجام شود
|
|
بعد از زايمان اگر نوزاد Rh مثبت باشد
|
بايد يك دوز ديگر آمپول روگام تا 72 ساعت بعد از زايمان تزريق گردد
|
گردآورنده و ویراستار : دکتر محمد قهری-آزمایشگاه فارابی اردبیل
ادامه